Invoering

Bedrijven en overheden erkennen steeds meer de dringende noodzaak om klimaatverandering aan te pakken en de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. De Europese Unie (EU) speelt een belangrijke rol in de wereldwijde emissiereductie en implementeert diverse beleidsmaatregelen en regelgeving om de overgang naar een koolstofarme economie te vergemakkelijken. Een van de meest recente regelgevingen is het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM).

Het CBAM-voorstel is een belangrijke stap in de richting van het behalen van de klimaatdoelen van de EU, waaronder het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen met ten minste 55% tegen 2030. Het werd in juli 2021 door de Europese Commissie ingediend en trad in mei 2023 in werking. In deze blog bespreken we de belangrijkste kenmerken van CBAM, hoe het werkt en de mogelijke impact ervan op bedrijven en handel.

Wat zijn de doelstellingen van de CBAM?

CBAM is ontwikkeld om het probleem van koolstoflekkage aan te pakken. Dit is een situatie waarin bedrijven hun activiteiten verplaatsen naar landen met lakse milieuregels om de kosten van naleving van het klimaatbeleid van hun thuisland te vermijden. Het verplaatsen van productie naar landen met lagere klimaatnormen kan leiden tot een toename van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. Koolstoflekkage benadeelt ook EU-industrieën die zich aan het klimaatbeleid moeten houden.

De EU wil koolstoflekkage voorkomen door importeurs te laten betalen voor de emissies die gepaard gaan met de productie van goederen die in de EU worden geïmporteerd. Dit zou bedrijven buiten de EU stimuleren om hun koolstofuitstoot te verminderen en de overstap te maken naar een koolstofarme economie. Bedrijven zouden moeten betalen voor hun CO2-voetafdruk, ongeacht waar hun activiteiten zich bevinden. Dit zou gelijke kansen creëren voor EU-industrieën die zich moeten houden aan het strenge klimaatbeleid van de EU en voorkomen dat zij worden ondermijnd door importproducten die worden geproduceerd in landen met lagere milieunormen.

Bovendien zou het CBAM een extra inkomstenbron voor de EU creëren, die gebruikt kan worden om klimaatactie te financieren en de transitie naar een groene economie te ondersteunen. Van 2026 tot 2030 zal het CBAM naar verwachting gemiddeld zo'n € 1 miljard per jaar aan inkomsten genereren voor de EU-begroting.

CBAM: Hoe zou het werken?

De CBAM zou importeurs verplichten te betalen voor de CO2-uitstoot die gepaard gaat met de productie van goederen die in de EU worden geïmporteerd, volgens dezelfde methodologie als die welke wordt toegepast op EU-producenten in het kader van het EU-emissiehandelssysteem (ETS). De CBAM zou importeurs verplichten elektronische certificaten aan te schaffen ter dekking van de CO2-uitstoot die gepaard gaat met de productie van geïmporteerde goederen. De prijs van deze certificaten zou gebaseerd zijn op de CO2-prijs binnen het ETS.

Het prijsmechanisme voor CBAM zou vergelijkbaar zijn met dat van het ETS, met een geleidelijke invoeringsperiode en een geleidelijke toename van de dekking van producten. De CBAM zal in eerste instantie van toepassing zijn op de import van goederen die koolstofintensief zijn en het grootste risico op koolstoflekkage lopen: cement, ijzer en staal, aluminium, meststoffen, elektriciteit en waterstof. Het doel op langere termijn is om de reikwijdte van CBAM geleidelijk uit te breiden naar een breed scala aan sectoren. De overgangsperiode voor CBAM begon op 1 oktober 2023 en loopt tot 1 januari 2026, wanneer het permanente systeem in werking treedt. Gedurende deze periode hoeven importeurs van goederen die onder de nieuwe regels vallen, alleen de broeikasgasemissies te rapporteren die in hun import zijn opgenomen (directe en indirecte emissies), zonder financiële betalingen of aanpassingen te doen. De geleidelijke invoering zou importeurs en exporteurs de tijd geven om zich aan te passen aan het nieuwe systeem en een soepele overgang naar een koolstofarme economie te garanderen.

Op de lange termijn zou de CBAM van toepassing zijn op alle goederen die in de EU worden geïmporteerd en onder het ETS vallen. Dit betekent dat elk product dat tijdens het productieproces broeikasgassen uitstoot, onder de CBAM valt, ongeacht het land van herkomst. De CBAM zou er tevens voor zorgen dat importeurs betalen voor de CO2-uitstoot die gepaard gaat met de productie van de geïmporteerde goederen, wat bedrijven zou stimuleren om hun CO2-voetafdruk te verkleinen en over te stappen op een koolstofarme economie.

Er zijn echter enkele uitzonderingen op CBAM. Zo zouden importen uit landen die gelijkwaardige CO2-beprijzingsmechanismen hebben ingevoerd, vrijgesteld zijn van CBAM. Bovendien zouden ook kleine importeurs en exporteurs die onder een bepaalde drempel vallen, vrijgesteld zijn van CBAM.

Wat is de potentiële impact van CBAM?

Het CBAM-voorstel zal naar verwachting een aanzienlijke impact hebben op de koolstofbeprijzing en emissiehandel in de EU. Door importeurs te verplichten koolstofcertificaten te kopen ter dekking van de emissies die gepaard gaan met de productie van geïmporteerde goederen, zou CBAM een nieuwe vraag naar koolstofcertificaten creëren en mogelijk de prijs van koolstof binnen het ETS verhogen. CBAM zal naar verwachting bijdragen aan het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen en het beperken van de gevolgen van klimaatverandering. De impact van CBAM op het milieu zal echter afhangen van de koolstofprijs en de dekking van producten.

De impact van CBAM op internationale handels- en klimaatovereenkomsten is nog onzeker. Sommige landen hebben hun bezorgdheid geuit dat CBAM de principes van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) zou kunnen schenden. De EU heeft echter verklaard dat CBAM volledig voldoet aan de WTO-regels en in lijn is met de principes van eerlijke concurrentie en milieubescherming. Bovendien zou CBAM andere landen kunnen stimuleren om hun eigen CO2-beprijzingsmechanismen te implementeren en bij te dragen aan de wereldwijde inspanningen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen en de gevolgen van klimaatverandering te beperken.

Conclusie

Concluderend vormt CBAM een belangrijke stap in de richting van het behalen van de klimaatdoelstellingen van de EU en het waarborgen van een gelijk speelveld voor EU-industrieën. Door koolstoflekkage te voorkomen en bedrijven te stimuleren hun CO2-voetafdruk te verkleinen, zou CBAM de effectiviteit van de emissiereductie-inspanningen van de EU vergroten en bijdragen aan de wereldwijde inspanningen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen en de gevolgen van klimaatverandering te beperken. De impact van CBAM op koolstofbeprijzing, emissiehandel, internationale handel en het milieu hangt echter af van de details van de implementatie en de reactie van andere landen en belanghebbenden.