giriiş

İşletmeler ve hükümetler, iklim değişikliğini ele alma ve sera gazı (GHG) emisyonlarını azaltma konusunda acil bir ihtiyaç olduğunu giderek daha fazla fark ediyor. Avrupa Birliği (AB), düşük karbonlu bir ekonomiye geçişi kolaylaştırmak için çeşitli politikalar ve düzenlemeler uygulayarak küresel emisyon azaltma çabalarında önemli bir oyuncudur. En son düzenlemelerden biri Karbon Sınır Ayarlama Mekanizması'dır (CBAM).

CBAM önerisi, 2030 yılına kadar sera gazı emisyonlarını en az %55 oranında azaltmayı içeren AB'nin iklim hedeflerine ulaşma yolunda önemli bir adımdır. Avrupa Komisyonu tarafından Temmuz 2021'de tanıtılmış ve Mayıs 2023'te yürürlüğe girmiştir. Bu blogda, CBAM'ın temel özelliklerini, nasıl çalıştığını ve işletmeler ve ticaret üzerindeki potansiyel etkisini tartışacağız.

CBAM’ın amaçları nelerdir?

CBAM, şirketlerin kendi ülkelerinin iklim politikalarına uymanın maliyetinden kaçınmak için faaliyetlerini gevşek çevre düzenlemeleri olan ülkelere taşımaları anlamına gelen karbon sızıntısı sorununu ele almak için tasarlanmıştır. Üretimi daha düşük iklim standartlarına sahip ülkelere kaydırmak, küresel sera gazı emisyonlarında artışa yol açabilir. Karbon sızıntısı ayrıca iklim politikalarına uymak zorunda olan AB endüstrilerini dezavantajlı duruma sokar.

AB, ithalatçıların AB'ye ithal edilen malların üretimiyle ilişkili emisyonları ödemesini sağlayarak karbon sızıntısını önlemeyi amaçlıyor. Bu, AB dışındaki şirketleri karbon emisyonlarını azaltmaya ve düşük karbonlu bir ekonomiye geçiş yapmaya teşvik edecektir. Şirketler, operasyonlarının nerede olduğuna bakılmaksızın karbon ayak izlerini ödemek zorunda kalacaklardır. Bu, AB'nin katı iklim politikalarına uymak zorunda olan AB endüstrileri için eşit şartlar sağlayacak ve daha düşük çevre standartlarına sahip ülkelerde üretilen ithalatlar tarafından alt edilmelerini önleyecektir.

Sadece bu değil, CBAM, AB için iklim eylemini finanse etmek ve yeşil ekonomiye geçişi desteklemek için kullanılabilecek ek bir gelir kaynağı yaratacaktır. 2026'dan 2030'a kadar, CBAM'ın AB bütçesi için yılda ortalama yaklaşık 1 milyar avro gelir elde etmesi bekleniyor.

CBAM: Nasıl Çalışacak?

CBAM, ithalatçıların AB'ye ithal edilen malların üretimiyle ilişkili karbon emisyonlarını, AB Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) kapsamında AB üreticilerine uygulanan metodolojiyi kullanarak ödemesini gerektirecektir. CBAM, ithalatçıların ithal edilen malların üretimiyle ilişkili emisyonları karşılamak için elektronik sertifikalar satın almasını gerektirerek çalışacaktır. Bu sertifikaların fiyatı, ETS kapsamındaki karbon fiyatına dayanacaktır.

CBAM için fiyatlandırma mekanizması, kademeli bir aşamalı geçiş dönemi ve ürün kapsamında kademeli bir artışla ETS'ye benzer olacaktır. CBAM başlangıçta karbon yoğun ve karbon sızıntısı riski en yüksek olan malların ithalatına uygulanacaktır: çimento, demir ve çelik, alüminyum, gübre, elektrik ve hidrojen. Uzun vadeli amaç, CBAM kapsamını kademeli olarak çok çeşitli sektörleri kapsayacak şekilde genişletmektir. CBAM geçiş dönemi 1 Ekim 2023'te başladı ve kalıcı sistem yürürlüğe girene kadar 1 Ocak 2026'ya kadar devam edecektir. Bu süre zarfında, yeni kurallar kapsamındaki malların ithalatçıları, herhangi bir mali ödeme veya ayarlama yapmadan yalnızca ithalatlarına gömülü sera gazı emisyonlarını (doğrudan ve dolaylı emisyonlar) bildirmek zorunda kalacaklardır. Kademeli aşamalı geçiş, ithalatçılara ve ihracatçılara yeni sisteme uyum sağlamaları ve düşük karbonlu bir ekonomiye doğru sorunsuz bir geçiş sağlamaları için zaman tanıyacaktır.

Uzun vadede, CBAM, ETS'ye tabi olan AB'ye ithal edilen tüm malları kapsayacaktır. Bu, üretim süreci sırasında sera gazı yayan herhangi bir ürünün, menşe ülkesinden bağımsız olarak kapsanacağı anlamına gelir. CBAM ayrıca ithalatçıların ithal edilen malların üretimiyle ilişkili karbon emisyonlarını ödemesini sağlayacak ve bu da şirketlere karbon ayak izlerini azaltmaları ve düşük karbonlu bir ekonomiye geçiş yapmaları için bir teşvik yaratacaktır.

Ancak, CBAM'ın bazı istisnaları vardır. Örneğin, eşdeğer karbon fiyatlandırma mekanizmaları uygulayan ülkelerden yapılan ithalatlar CBAM'dan muaf tutulacaktır. Ayrıca, belirli bir eşiğin altına düşen küçük ithalatçılar ve ihracatçılar da CBAM'dan muaf tutulacaktır.

CBAM’ın potansiyel etkisi nedir?

CBAM teklifinin AB'de karbon fiyatlandırması ve emisyon ticareti üzerinde önemli bir etkiye sahip olması bekleniyor. İthalatçıların ithal malların üretimiyle ilişkili emisyonları karşılamak için karbon sertifikaları satın almasını zorunlu kılarak, CBAM karbon sertifikalarına yönelik yeni bir talep yaratacak ve potansiyel olarak ETS'deki karbon fiyatını artıracaktır. Bu bağlamda, CBAM'ın sera gazı emisyonlarını azaltmaya ve iklim değişikliğinin etkilerini hafifletmeye katkıda bulunması bekleniyor. Ancak, CBAM'ın çevre üzerindeki etkisi karbon fiyatına ve ürünlerin kapsamına bağlı olacaktır.

CBAM'ın uluslararası ticaret ve iklim anlaşmaları üzerindeki etkisi hala belirsizdir. Bazı ülkeler CBAM'ın Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) ilkelerini ihlal edebileceği konusunda endişelerini dile getirmiştir. Ancak AB, CBAM'ın DTÖ kurallarına tamamen uyumlu olduğunu ve adil rekabet ve çevre koruma ilkeleriyle uyumlu olduğunu belirtmiştir. Dahası, CBAM diğer ülkeleri kendi karbon fiyatlandırma mekanizmalarını uygulamaya teşvik edebilir ve sera gazı emisyonlarını azaltma ve iklim değişikliğinin etkilerini hafifletme yönündeki küresel çabaya katkıda bulunabilir.

Çözüm

Sonuç olarak, CBAM, AB'nin iklim hedeflerine ulaşma ve AB endüstrileri için eşit rekabet koşulları sağlama yolunda önemli bir adım teşkil etmektedir. Karbon sızıntısını önleyerek ve şirketleri karbon ayak izlerini azaltmaya teşvik ederek, CBAM AB'nin emisyon azaltma çabalarının etkinliğini artıracak ve sera gazı emisyonlarını azaltma ve iklim değişikliğinin etkilerini hafifletme yönündeki küresel çabaya katkıda bulunacaktır. Ancak, CBAM'nin karbon fiyatlandırması, emisyon ticareti, uluslararası ticaret ve çevre üzerindeki etkisi, uygulanmasının ayrıntılarına ve diğer ülkelerin ve paydaşların tepkisine bağlı olacaktır.